Марыць, верыць і… маляваць

#Арт-терапия#ДЦП#творчество детей с инвалидностью

Паўлу Рашчынскаму 22 гады, і ў яго цяжкая форма дзіцячага цэрэбральнага паралічу. Яго цела часам непаслухмянае, нібыта ў абцугах, а душа юнака — вольны трапяткі матылёк, які, нягледзячы ні на што, радуецца жыццю. А сэрца поўніцца натхненнем і жаданнем ствараць. Калі ён малюе — мары здзяйсняюцца! Праз нейкі час у пакоі з’яўляюцца сонейка, домік ля мора і кветкавы карагод. Творчасць для Паўла сёння — гэта і адна з крыніц даходаў яго сям’і. Работы мастака падабаюцца, іх купляюць, а за атрыманыя сродкі ён з мамай можа з’ездзіць на мора.
У Галіны былі цяжкія роды, і Паша нарадзіўся без прыкмет жыцця. Урачы зрабілі ўсё магчымае, каб яго сэрца не перастала біцца, каб хлопчык убачыў гэты свет. Вось толькі цела не ўдалося выратаваць. Па прычыне родавай траўмы ў Пашы быў блакіраваны той участак кары галаўнога мозга, які кіруе рухамі пальцаў, ног і рук. У выніку яны перасталі паддавацца кантролю, у хлопчыка моцна парушылася каардынацыя. Паша не можа хадзіць, размаўляць, не можа самастойна жаваць, маці перацірае для яго ежу. Яму зручней ляжаць, чым сядзець. Да таго ж на працягу многіх гадоў у хлопчыка адбывалася сур’ёзная дэфармацыя пазванкоў і суставаў, што прыносіла яму моцныя пакуты. Аднак галаўны мозг Паўла развіваўся нармальна. Як і звычайныя дзеці, хлопчык навучыўся чытаць, пісаць, працаваць на камп’ютары, маляваць.
“Я з ім заўсёды размаўляла, як са здаровым дзіцем, самым любімым і самым цудоўным, — расказвае мама. — Раілася, што будзем рабіць, куды пойдзем. Я добра разумею ўсе яго жэсты і міміку, усё, што ён мне хоча сказаць”. Мама прыклала максімум намаганняў, каб Паша вучыўся, — у пяць гадоў хлопчык пайшоў у дзіцячы сад, пасля наведваў Цэнтр дзённага знаходжання для дзяцей з ДЦП “Ператварэнне”. Калі Паўлу споўнілася 7 гадоў, з ім пачала займацца дома школьная настаўніца Ала Пятроўна Казімірава — педагог з вялікім вопытам работы. Як толькі яна ўбачыла дапытлівыя вочкі Паўліка, зразумела, што не можа не дапамагчы гэтаму хлопчыку і павінна зрабіць усё, каб ён асвоіў школьную праграму. І Паўлік адчуў моцную прыхільнасць да сваёй настаўніцы, нават плакаў, калі раптам яна па нейкай прычыне не прыходзіла. Калі ж у раёне з’явіўся ЦКРНіР, Галіна ўладкавала сына на заняткі ў гэтую ўстанову, дзе з ім педагогі займаліся па індывідуальнай праграме.
Цікавасць да малявання ўзнікла ў хлопчыка ў 9 гадоў — пачалося ўсё з размалёвак, а праз два гады з’явіліся першыя ўласныя малюнкі. Іх Паша спачатку ствараў рукамі. Браў аловак у правую руку і гадзінамі вычэрчваў лініі. Так з’явіліся цэлыя серыі работ: партрэты людзей, выявы жывёл, цыкл карцін “Ісус”. З цягам часу рука з-за дэфармацыі суставаў перастала слухацца Пашу, і ён не мог увасобіць задуманае. Але хлопчык не здаваўся, пачаў трэніраваць нагу — яна павінна была замяніць руку юнаму мастаку.
У 2003 годзе Павел стаў лаўрэатам Рэспубліканскага фестывалю творчасці дзяцей-інвалідаў “Запалі сваю зорку”, які праводзіў БелАДДІіМІ. А ў 2004 годзе хлопчык — лаўрэат Усебеларускага конкурсу творчасці дзяцей і моладзі “Скажы дзецям “ТАК” пры падтрымцы Дзіцячага фонду ААН (ЮНІСЕФ), дзе была адзначана яго работа “Сабака колі”.
“Гэты творчы конкурс праводзіўся для дзяцей усіх узростаў і з любымі фізічнымі данымі, незалежна ад абмежаванняў, — узгадвае Галіна. — Калі толькі прыехала на мерапрыемства — прывезла Пашыну работу — падалося, што ўсё дарэмна, вунь якога ўзроўню работы выстаўлены: асабліва ўражвалі малюнкі навучэнцаў мастацкіх школ. Аднак мой сын перамог, стаў лаўрэатам. Якім жа было здзіўленне арганізатараў конкурсу, калі яны даведаліся, што ў Паўла такая сур’ёзная хвароба і што яго работа выканана нагой”.
Сёння цяжка паверыць у тое, што чалавек змог стварыць сотні малюнкаў і карцін пры дапамозе вялікага пальца левай нагі! На адзін малюнак Паша затрачвае 2-3 дні, у дзень ён можа маляваць па пяць гадзін без перапынку. Удасканальваць мастацкія здольнасці яму дапамагае мастак Уладзімір Шчаўкун — кіраўнік народнай студыі выяўленчага мастацтва цэнтра пазашкольнай работы “Светач”. Кожны панядзелак ён спяшаецца да Паўла. Цэнтр, дзе працуе мастак, арганізаваў для юнака персанальную выставу яго лепшых работ, якая прайшла ў Мінскім дзяржаўным палацы дзяцей і моладзі.
Пры дапамозе нагі Павел умее не толькі маляваць, але і размаўляць з людзьмі. Побач з ім на канапе — камп’ютар і клавіятура, на якую ён спрытна націскае пальцам нагі, а суразмоўца чытае на маніторы яго паведамленне.
“А вы са мной будзеце размаўляць?” — надрукаваў юнак сваё пытанне да мяне ў той момант, калі я ажыўлена гутарыла з яго мамай. Шчыра кажучы, і не думала, што мне ўдасца паразмаўляць з Паўлам. А тут такі сюрпрыз! Я яшчэ раз упэўнілася, што малады чалавек жадае паўнацэнна кантактаваць з усімі, хто прыходзіць да яго. Цікаўлюся, аб чым ён марыць. Пакуль Павел піша адказ, працягваю размову з мамай: “Ні з чым немагчыма параўнаць боль, які адчувае жанчына, калі бачыць кожны дзень, як пакутуе яе дзіця. Калі засталася сам-насам са сваім горам і з пытаннямі, якія не маюць адказаў: “Чаму я?”, “Чаму ў мяне?”, — галоўным у той момант было выстаяць псіхалагічна і знайсці выратаванне. Такім выратаваннем стала вера ў Бога і нараджэнне другога здаровага дзіцяці — хлопчыка Артура. Аднойчы, калі Паўліку было 7 гадоў, ён жэстам паказаў мне, што яму дрэнна ад таго, што ён адзін, і дакрануўся да майго жывата, маўляў, нарадзі мне браціка або сястрычку. Я тады горка заплакала. Але мары майго сына наканавана было збыцца. Яго брату сёння 13 гадоў, з яго з’яўленнем у мяне выраслі крылы, я адчула сябе самай шчаслівай маці на свеце”.
Паша рос, і да яго прыйшло цалкам дарослае рашэнне, што яму трэба самастойна зарабляць грошы. Ён надрукаваў на камп’ютары запіску, у якой выказаў жаданне прадаваць свае карціны, і тое, што марыць з’ездзіць з сям’ёй на мора. Запіску аддалі ў царкву, якую Паша наведвае разам з мамай. Ці па волі нябёсаў, ці былі на гэта зямныя прычыны, але праз месяц маці юнака патэлефанавалі стваральнікі спартыўна-дабрачыннага праекта АНТ “Мары здзяйсняюцца” і запыталі, ці ёсць у яе і яе сям’і якая-небудзь мара? Так, дзякуючы спартыўнаму журналісту Сяргею Шчурко і “Міс Беларусі-2008” Вользе Хіжанковай, карціна Паўла была паспяхова прададзена на аўкцыёне за паўтары тысячы долараў. Гэта дазволіла Паўлу і яго сям’і пабываць на моры. З таго часу ён неаднойчы бываў на моры — і на Чорным, і на Чырвоным, і на Міжземным. Пасля такіх вандровак у юнага мастака з’явілася серыя работ марской тэматыкі. Яго любімая карціна сёння — з выявай дома каля мора, аб якім ён марыць, а таксама работа “Лесвіца ў неба”, дзе намаляваны сам Павел, які па прыступках узнімаецца ўверх — у нябесную далячынь.
Дзякуючы творчым поспехам юнака, у сям’і з’явілася машына: карціны Паўла былі прададзены ў Санкт-Пецярбургу ад імя расійскага дабрачыннага фонду “Крок насустрач” у межах сумеснай акцыі з беларускім дабрачынным праектам “Мары здзяйсняюцца”. Мэта продажу карцін гучала так: на набыццё неабходнай спецтэхнікі для таленавітага мінскага мастака. Цяпер мама можа з камфортам вазіць яго па горадзе, ажыццяўляць вандроўкі ў лес, на возера, у вёску.
Павел — актыўны карыстальнік інтэрнэту, яго старонку сёння можна лёгка адшукаць у сацыяльных сетках. Яго ведаюць зоркі эстрады, спартсмены, журналісты, прадстаўнікі мадэльнага бізнесу, многія з іх не аднойчы былі ў яго ў гасцях. Юнак падтрымлівае сяброўства з Кацярынай Даманьковай, Дар’яй Домрачавай, Аляксандрай Герасіменяй, вялікі партрэт якой з аўтографам прымацаваны на сцяне і знаходзіцца насупраць вачэй Паўла. Юны мастак сочыць за жыццём і поспехамі сваіх знакамітых сяброў па тэлебачанні, чытае пра іх у артыкулах і піша іх партрэты, якія пры сустрэчы дорыць ім.
“Тры мары ёсць у мяне, — напісаў мне Павел. — Першая — каб да мяне заўсёды прыходзілі людзі і я мог з імі размаўляць, другая мара аб прыгожай дзяўчыне, якая аднойчы з’явіцца ў маім жыцці, зразумее мяне і стане падзяляць мае інтарэсы (яе партрэт юнак ужо намаляваў), і, нарэшце, трэцяя мара — жыць каля мора”. Павел вельмі моцна жадае здзяйснення сваіх мар, верыць, што так яно і будзе, і… малюе.